Diş eti hastalıkları (periodontal hastalıklar), dişleri çevreleyen yumuşak ve sert dokuların enfeksiyonu sonucunda oluşan yaygın bir ağız sağlığı problemidir. Diş çürükleriyle birlikte diş eti hastalıkları da ağız sağlığında en sık karşılaşılan iki sorundan biridir. Genellikle diş eti iltihabı (gingivitis) olarak başlayan bu rahatsızlık, tedavi edilmezse periodontitis adı verilen daha ciddi bir aşamaya ilerleyebilir. Araştırmalara göre yetişkinlerde görülen diş kayıplarının yaklaşık %70’inin nedeni ilerlemiş diş eti hastalıklarıdır. Bununla birlikte toplumun büyük bir bölümünde, hayatlarının bir döneminde diş eti iltihabı belirtileri görülür. Diş eti hastalıkları sadece ağız sağlığını tehdit etmekle kalmaz; ileri vakalar, çene kemiğinde erimeye ve diş kaybına neden olarak yaşam kalitesini düşürebilir. Ayrıca çalışmalar, kronik diş eti hastalığı olan bireylerde kalp hastalığı ve diyabet gibi sistemik rahatsızlıkların riskinin de artabildiğini göstermektedir. Bu yazıda diş eti hastalıklarının nedenlerini, belirtilerini, tedavi yöntemlerini ve sağlıklı diş etlerini korumak için alınabilecek önlemleri inceleyeceğiz.
Diş Eti Hastalığı Nedir ve Neden Oluşur?
Diş eti hastalığı, genellikle diş yüzeyinde biriken bakteri plağının zamanla diş etlerini tahriş etmesiyle başlar. Gingivitis adı verilen başlangıç aşamasında diş etleri, plak içindeki bakterilerin ürettiği toksinlere tepki olarak iltihaplanır. Bu evrede temel neden, yetersiz ağız hijyenidir: Dişlerin düzenli fırçalanmaması ve diş ipi kullanılmaması sonucu plak birikimi artar. Plak sertleşip tartar (diş taşı) haline geldiğinde ise diş etine zarar verme süreci hız kazanır. Sigara kullanımı, sağlıksız beslenme, stres, genetik yatkınlık ve kontrolsüz diyabet gibi faktörler de diş eti hastalıklarına yakalanma riskini artırır.
Zamanında müdahale edilmezse gingivitis, periodontitis denen ileri aşamaya geçer. Periodontitis’te bakteriler diş eti çizgisinin altına nüfuz eder ve dişleri destekleyen kemik ile bağ dokusunda tahribat başlar. Sonuç olarak diş ile diş eti arasında “cep” adı verilen boşluklar oluşur ve enfeksiyon daha derin dokulara yayılır. Bu aşamada dişler destek dokusunu kaybetmeye başlar ve tedavi edilmezse sallanarak kaybedilebilir.
Belirtileri Nelerdir?
Erken evre diş eti hastalığı (gingivitis) genellikle hafif belirtiler verirken, ilerleyen safhalarda belirtiler daha belirgin hale gelir:
Diş Eti Kanaması: Diş fırçalarken veya sert bir şey yerken diş etlerinde kanama olması en yaygın belirtidir.
Kızarıklık ve Şişlik: Sağlıklı diş etleri pembe renkte ve sıkı görünürken, iltihaplı diş etleri kırmızı, şiş ve hassastır.
İltihap ve Akıntı: Diş eti ile diş arasından iltihaplı bir akıntı (irin) gelebilir; bu, enfeksiyonun göstergesidir.
Diş Eti Çekilmesi: Diş etleri geri çekilerek diş kökünün bir kısmını açığa çıkarabilir, bu yüzden dişler normalden daha uzun görünebilir.
Ağız Kokusu: Sürekli kötü ağız kokusu (halitoz), tedavi edilmemiş diş eti enfeksiyonlarının sık rastlanan bir sonucudur.
Dişlerde Sallanma: Periodontitis ilerledikçe dişleri tutan kemik desteği azalır; bu da dişlerde gevşeme, aralanma veya ısırma sırasında farklı hissetme (kapanışın değişmesi) gibi sorunlara yol açar.
Bu belirtilerden bir veya birkaçını fark ederseniz, vakit kaybetmeden bir diş hekimine başvurmak önemlidir. Diş eti hastalıkları, erken dönemde genellikle ağrısız seyrettiği için birçok kişi sorun ciddi hale gelene kadar durumun farkına varmayabilir.
Tedavi Yöntemleri
Diş eti hastalığının tedavisi, hastalığın evresine bağlı olarak değişir. Gingivitis evresinde tespit edilen diş eti iltihabı, genellikle profesyonel bir temizlik (diş taşı temizliği) ve iyileştirilmiş ağız bakım alışkanlıkları ile tamamen geri döndürülebilir. Diş hekimi, diş taşlarını ve plak birikimlerini temizledikten sonra doğru fırçalama ve diş ipi kullanımı konusunda hastayı bilgilendirir. Bu sayede iltihap birkaç hafta içinde düzelir.
Hastalık periodontitis seviyesine ilerlediyse daha kapsamlı tedaviler gerekebilir. İlk aşamada diş hekimi kök yüzeyi temizliği ve düzleştirilmesi (küretaj) yaparak diş eti ceplerindeki tartar birikimlerini ve enfekte dokuyu temizler. İlerlemiş vakalarda cerrahi müdahaleler gündeme gelebilir: Diş eti flep operasyonları ile derin cepler açılarak içleri temizlenir ve diş eti dokusu tekrar yerine uyumlu hale getirilir. Kaybedilen kemik dokusunu geri kazanmak için bazı durumlarda rejeneratif tedaviler (kemik grefti, membran uygulamaları gibi) uygulanabilir. Ayrıca, enfeksiyonu kontrol altına almak için hekiminiz antiseptik ağız gargaraları veya gerekiyorsa antibiyotik tedavisi de önerebilir.
Tedavi sonrası bakım da başarının önemli bir parçasıdır. Periodontal tedavi görmüş hastaların düzenli aralıklarla (genellikle 3-6 ayda bir) kontrol edilmesi ve gerekirse tekrar profesyonel temizlik yapılması (idame tedavisi), hastalığın nüksetmesini önlemeye yardımcı olur.
Diş Eti Hastalıklarını Önleme Yolları
Diş eti hastalıklarını önlemek veya başlangıç aşamasında durdurmak için alabileceğiniz bazı basit ama etkili önlemler vardır:
Düzenli Ağız Bakımı: Dişlerinizi günde en az iki kez florürlü diş macunu ile fırçalayın ve günde bir kez diş ipi kullanın. Plak birikimini engellemek için doğru teknikle ve yeterli süre (en az 2 dakika) fırçalama yapmaya özen gösterin.
Dengeli Beslenme: Vitamin ve mineral açısından zengin, dengeli bir beslenme düzeni oluşturun. Özellikle C vitamini eksikliği diş eti sağlığını olumsuz etkileyebilir. Şekerli ve yapışkan gıdaları aşırı tüketmemek, hem diş çürüğü hem de diş eti sorunlarının önlenmesine yardımcı olur.
Sigara ve Tütün Ürünlerinden Kaçınma: Sigara içmek, diş eti hastalıklarının en önemli risk faktörlerinden biridir. Tütün kullanımı, diş etine giden kan akışını azaltarak enfeksiyonlara karşı vücudun direncini düşürür ve tedaviyi zorlaştırır. Sağlıklı diş etleri için sigara kullanımını bırakmak büyük fayda sağlar.
Düzenli Diş Hekimi Kontrolleri: Belirli aralıklarla (genellikle 6 ayda bir) diş hekimi muayenesine giderek diş taşı temizliği yaptırın ve diş eti sağlığınızı kontrol ettirin. Erken tespit edilen diş eti problemleri, basit tedavilerle ilerlemeden çözülebilir.
Ekstra Bakım Ürünleri: Diş hekiminizin önerisine göre antiseptik ağız gargaraları veya diş eti masajı gibi ek yöntemler kullanabilirsiniz. Özellikle diş eti çekilmesi olan bölgelerde, yumuşak uçlu arayüz fırçaları ile temizlik yapmak plak birikimini önlemede etkili olabilir.
Sonuç olarak, diş eti hastalıkları önlenebilir ve tedavi edilebilir rahatsızlıklardır. Ağız bakımına gösterilen özen, sadece dişlerinizin değil diş etlerinizin de sağlıklı kalmasını sağlayacaktır. Unutmayın, sağlıklı diş etleri sağlıklı dişlerin temelidir ve genel sağlığınızı korumanıza da katkı sağlar. Eğer diş etlerinizde kanama veya başka bir anormallik fark ederseniz, ihmal etmeden bir uzmana danışın ve gülümsemenizi koruyun.